Ацы азы райдианы, 15 январы, уыдис Уæрæсейы Федерацийы Æдасдзинады советы оперативон æмбырд. Боны фæткы уыд ахæм фарст: "1941–1945 азты Фыдыбæстæйы Стыр хæсты Уæлахизы 80 азы бонмæ цæттæ кæныны рæстæг æмæ йæ сбæрæг кæнынмæ æхсæнадон æдасдзинад сифтонг кæныны уæлæмхасæн мадзæлтты тыххæй".

Ацы фарсты фæдыл мадзæлттæ уагъд цæуынц нæ бæстæйы алы регионты, горæтты, хъæуты, уыцы нымæцы Горæтгæрон районы дæр. Уый тыххæй цæлхæмбырд (тымбыл фынг) уыд Донгæроны хъæуы бынæттон администрацийы агъуысты дæр ахæм темæйæ: "1941–1945 азты Фыдыбæстæйы Стыр хæсты Уæлахизы 80 азы бонмæ цæттæ кæныны рæстæг уæлæмхасæн мадзæлттæ райсын, конфликтон уавæрты национ æмæ динон фæзындтытæ ма руадзын". Хуынд æм æрцыдысты хъæуы алы адæмыхатты минæвæрттæ, æхсæнадон организацитæ, бынæттон депутаттæ, ахуыргæнджытæ, стæй Цæгат Ирыстоны Национ хъуыддæгты министрады консультант Хабæты Хъазбег, Куырттаты хъæуы пъæлицæйы пункты хицау Гиоты Эльбрус, Горæтгæрон районы администрацийы сæргълæууæджы хæдивæг Дзанæгаты Гуля, райадминистрацийы адæмимæ куысты фæдыл хайады сæргълæууæг Дыгъуызты Маринæ, бынæттон астæуккаг скъолайы директор Хетæгкаты Елызбар æмæ æндæртæ.

Цæлхæмбырд амыдта æмæ дзы раныхас кодта бынæттон администрацæйы сæргълæууæг Булкъаты Эрик.

Раныхас ма кодтой Дзанæгаты Гуля, Дыгъуызты Маринæ, хъæуы астæуккаг скъолайы уырыссаг æвзаг æмæ литературæйы ахуыргæнæг Цæрæкты Земфирæ, бынæттон депутат Зассеты Алыксандр, Хабæты Хъазбег, Хетæгкаты Елызбар, хъæуы цæрæг Елизаветæ Хашиева æмæ æндæртæ.

Æппæт раныхасгæнджытæ дæр дзырдтой Стыр Уæлахизы нысаниуæгыл, уымæн æмæ у раздæры ССР Цæдисы æппæт адæмты иудзинады, афтæ ма ныры уæрæсейаг æхсæнады символ. Æхсæннацион æмæ æхсæндинон фидардзинад дунейæн у ахсджиаг фæрæз Уæлахизы 80 азы кадджын мадзæлттæ ауадзынæн. Алы адæмтæ дæр сæ тыхтæ хъуамæ æрбаиу кæной уый тыххæй. Афтæ ма бынæттон хæдуынаффæйы оргæнтæ, æхсæнадон организацитæ, ахуырад æмæ культурæйы уагдæттæ, уыдонимæ иумæ барадхъахъхъæнæг структурæтæ дæр. Æнæмæнг хъуыддаг у информацион кампани фæтыхджындæр кæнын, хъуамæ пропагандæ кæной удварны хæзнатæ, кæрæдзийæн аргъ кæныны, хæлардзинады фарстытæ. Ахæм уавæрты та æнæмæнг хъуыддаг у информацион куыст, национ æмæ динон æхсæнæдты лидертимæ хъуыддагон ныхас кæнын, культурон мадзæлттæ, ахуырадон архайд, стæй дам-думтæ ма руадзын.

Ахæм уæрæх мадзæлттæ домынц национ æмæ динон бындурыл конфликттæ ма руадзынмæ сæрмагонд хъусдард, цæмæй хъахъхъæд æрцæуой æхсæнады иудзинад æмæ фæмардуæвджыты нæмттæ. Уый баххуыс уыдзæнис кæрæдзийы æмбарынад æмæ аргъкæнынады атмосферæ саразынæн, уымæн æмæ æнæмæнг хъуыддаг у номарæн мадзæлттæ æнтысгæйæ ауадзын, стæй æхсæнадон сабырдзинад бахъахъхъæнын дæр.

Донгæроны хъæу стыр нæу, фæлæ дзы цæры бирæ адæмыхæттыты минæвæрттæ. Уыдон сæ кæрæдзиимæ сты æнгом, се 'хсæн быцæутæ никуы уыд, цæуынц сæ кæрæдзимæ цины æмæ хъыджы хъуыддæгтæм дæр, сæ сывæллæттæ дæр иумæ ахуыр кæнынц скъолайы. Уым иууыл иумæ ис 98 скъоладзауы, æмæ уыдонæй 27 сты мæхъæлæттæ. Ахуыр кæнынц сæ мадæлон æвзаг дæр. Цæуынц иумæ спортивон секцитæм, Культурæйы хæдзары кафтыты къордтæм, иумæ архайынц ерысты, олимпиадæты, фестивальты, æндæр бæрæгбонон мадзæлтты. Астæуккаг скъола æмæ Культурæйы хæдзар ныридæгæн сæхи цæттæ кæнынц Стыр Уæлахизы 80 азы бонмæ. Сараздзысты равдыстытæ, концерттæ, мысæн уроктæ, лекцитæ æмæ семинартæ. Уыдон ахъаз уыдзысты ивгъуыд истори мысын æмæ йын аргъ кæнынæн.

Бынæттон администраци ныссыгъдæг кæндзæн хæстонты цыртдзæвæнты алыварс, уæлмæрдтæ, сараздзысты зиуы бонтæ, æмæ уым архайдзысты хъæуы цæрæг адæмыхæттыты минæвæрттæ иумæ. Скъуыддзаг кæндзысты иумæйаг проблемæтæ, уыдонæй иу у нуазыны доны хъуагдзинад.

Хъæуы наркомантæ, зынхъомылгæнæн сывæллæттæ, фыдгæнджытæ нæй. Ацы хъуыддаджы Донгæрон бафæзминаг у, хъомыладмæ дæр фылдæр хъусдард здахдзысты.

– Дзыллон мадзæлттæ фылдæр уадзын хъæуы. Адæм кæстæрæй-хистæрмæ хъуамæ уой иумæ, сæ кæрæдзийыл æмбæлой, æмæ уæд сæ хæлардзинад фидардæр кæндзæн. Раздæр уыд колхозтæ, фабрикæтæ, æндæр кусæндæттæ, æмæ уым бирæ адæм куыстой иумæ, уыдысты хъæлдзæг, кæрæдзийы æмбарынад сæм фылдæр уыд, – загъта Дзанæгаты Гуля.

Цæлхæмбырды ма дзырд цыд æндæр æнæмæнгхъæугæ фарстатыл дæр, фæлæ сæ сæйрагдæр уыд сабырдзинад, кæрæдзи æмбарынад.

ГАССИТЫ Моисей